معرفی و بررسی تخصصی انواع سیستم خنک‌کننده دستگاه لیزر

در ادامه، به بررسی چهار سیستم اصلی خنک‌سازی در دستگاه‌های لیزر موهای زائد می‌پردازیم؛ سپس دو فناوری پیشرفته‌تر، یعنی Air Cooling Compatible (ACC™) و Dynamic Cooling Device (DCD™) را با جزئیات علمی‌تر تحلیل می‌کنیم.

۱. کانتکت کولینگ (Contact Cooling)

کانتکت کولینگ رایج‌ترین و اقتصادی‌ترین نوع سیستم خنک‌کننده لیزر است که در دستگاه‌های IPL، SHR، دایود، الکساندرایت و Nd:YAG استفاده می‌شود. در این روش، خنک‌سازی از طریق تماس مستقیم کریستال خنک با پوست و استفاده از ژل رسانا انجام می‌شود. دمای کاری این کولینگ معمولاً بین ۵- تا ۱۰+ درجه سانتی‌گراد است. بهترین بازه دما برای لیزر موهای زائد حدود ۰ تا ۲ درجه سانتی‌گراد است که توازن ایده‌آلی میان ایمنی و اثربخشی ایجاد می‌کند.

نکته مهم: استفاده از ژل‌های رنگی به‌شدت ممنوع است، چون می‌تواند باعث سوختگی پوست شود.

۲. ایر کولینگ (Air Cooling Compatible™ – ACC™)

سیستم ACC™ یا همان ایر کولینگ لیزر موهای زائد، یکی از پیشرفته‌ترین و ایمن‌ترین روش‌های خنک‌سازی پوست است. این فناوری به عنوان جایگزینی برای کولینگ کرایوژنیک عمل می‌کند و با دمیدن هوای بسیار سرد (حدود ۹- درجه سانتی‌گراد) روی پوست، دمای ناحیه درمان را به سرعت پایین می‌آورد.

در ساخت جدیدترین دستگاه لیزر مانند وینولا، لیزر دایود پارادایس و الکساندرایت اپتیمکس همدم‌طب، از ایر کولینگ قدرتمند استفاده شده تا درد، سوزش و خطر سوختگی به حداقل برسد.

مزایای مردم‌محور سیستم ایر کولینگ

• کاهش درد و افزایش راحتی: داده‌ها نشان می‌دهند که در جراحی‌های زیر بغل، میانگین درد (بر اساس مقیاس VAS از ۰ تا ۱۰) از ۷.۳۳ به ۳.۶۷ کاهش می‌یابد. در تزریق‌های زیبایی نیز از ۶.۰۷ به ۳.۸۳ می‌رسد.
• انعطاف‌پذیری عملیاتی: دستگاه ایر کولینگ از طریق نازل یا آداپتور به هندپیس‌های مختلف متصل می‌شود و حتی می‌تواند به‌طور همزمان با چند لیزر استفاده شود.

مشخصات فنی ایر کولینگ:

• توان مصرفی: حدود ۱.۲ کیلووات
• ۹ سطح تنظیم فن
• صفحه‌نمایش لمسی ۱۰ اینچی با وضوح بالا
• قابلیت ذخیره بیش از ۱۰۰ تنظیم دلخواه
• طول لوله درمانی حدود ۲۵۰ سانتی‌متر

در انتخاب و خرید دستگاه لیزر می‌بایست حتما به قدرت خنک‌سازی، سطح صدا و خدمات پس از فروش توجه شود.

۳. کرایوژن کولینگ (Dynamic Cooling Device™ – DCD™ / Cryogen Spray Cooling – CSC)

سیستم DCD™ یا خنک‌کننده دینامیک، یکی از فناوری‌های انحصاری در دستگاه لیزر الکساندرایت از جمله دستگاه لیزر کندلا است که از گاز کرایوژن (R134a) برای خنک‌سازی سریع سطح پوست پیش از تابش پالس لیزر استفاده می‌کند. این روش به دلیل سرعت عملکرد بالا، استقلال از اپراتور و مقیاس‌پذیری با شار نوری (Fluence)، در بین متخصصان لیزر بسیار محبوب است.

جزئیات علمی سیستم CSC:

مطالعات علمی متعددی از جمله پژوهش‌های Nelson et al. (1999)، Aguilar et al. (2002)وMajaron et al. (2000) نشان می‌دهند که در فرآیند خنک‌سازی با کرایوژن اسپری (CSC)، دو پارامتر اصلی، مدت زمان اسپری (Δt) و فاصله نازل تا سطح پوست (L) ، بیشترین تأثیر را بر ایمنی اپیدرم و کارایی انتقال حرارت دارند. به طور خاص، این مطالعات که در ژورنال‌های Lasers in Surgery and Medicine و SPIE Proceedings منتشر شده‌اند، بیان می‌کنند:

• مدت زمان اسپری (Δt) : منجر به افت دمای سطحی پوست (Tₘᵢₙ پایین‌تر) و افزایش اثربخشی کولینگ می‌شود، تا جایی که زمان بیش از حد ممکن است منجر به یخ‌زدگی سطحی گردد.
• فاصله نازل تا سطح پوست (L) : به شدت رفتار اسپری را تغییر می‌دهد؛ در فواصل کوتاه‌تر از Lᶜ ≈ 25–30 mm، اسپری حالت جتی دارد و سریع‌تر تبخیر می‌شود، در حالی که فواصل بلندتر موجب افزایش یکنواختی و ماندگاری کرایوژن بر پوست می‌شود (Aguilar & Nelson, 2002).

رفتار دینامیکی سیستم CSC

1. کنترل دما و حفاظت از اپیدرم: CSC می‌تواند حداقل دمای سطحی (Tₘᵢₙ) حدود منفی ۱۰°C ایجاد کند و در شرایط خاص حتی تا منفی ۴۲°C نیز گزارش شده است.
2. فاصله بحرانی (Lᶜ): بین ۲۵ تا ۳۰ میلی‌متر است.
   • در فاصله‌های کوتاه‌تر (L < Lᶜ): اسپری متمرکزتر است، دمای سطح پایین‌تر و زمان ماندگاری کرایوژن کوتاه‌تر است.
   • در فاصله‌های بلندتر (L > Lᶜ): اسپری پراکنده‌تر می‌شود، دمای سطح کمی بالاتر اما زمان خنک‌سازی طولانی‌تر است.
3. کاربرد در لیزر موهای زائد: برای درمان‌های عمقی‌تر (مثل فولیکول مو)، استفاده از فاصله‌های بلندتر از Lᶜ و پاشش طولانی‌تر (۳۰ تا ۵۰ میلی‌ثانیه) باعث بهینه‌سازی ایمنی و اثربخشی می‌شود.

توجه: تنظیم دقیق زمان پاشش کرایوژن بسیار مهم است؛ در صورت تداخل زمانی با پالس لیزر، احتمال سوختگی پوست وجود دارد.

۴. اکسترنال کولینگ یا کول پد (External Cooling)

این روش سنتی‌تر بوده و امروزه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اکسترنال کولینگ از پدها یا کمپرس‌های خنک برای کاهش دما قبل و بعد از لیزر استفاده می‌شود. اگرچه ارزان است، اما کنترل دما در آن دقیق نیست و تنها به‌عنوان روش مکمل کاربرد دارد. نکته مثبت در این دستگاه کولینگ این است که بسیاری از دستگاه لیزر غیر تماسی را می‌توان به ایر کولینگ (Air Cooling) ارتقا داد تا دیگر نیازی به کپسول‌های کرایوژن نباشد.

کولینگ لیزر الکساندرایت

دستگاه الکساندرایت (Alexandrite 755 nm) یکی از پرکاربردترین لیزرها برای رفع موهای زائد است. به‌دلیل جذب زیاد انرژی در ملانین پوست، این لیزر حرارت بالایی تولید می‌کند و در صورت نبود کولینگ لیزر الکساندرایت، می‌تواند باعث سوزش یا آسیب اپیدرم شود. به همین دلیل، استفاده از سیستم خنک‌کننده (Cooling System) بخش جدایی‌ناپذیر از طراحی دستگاه‌های الکساندرایت است و تأثیر مستقیم بر ایمنی، راحتی بیمار و کیفیت نتایج درمان دارد.

در دستگاه‌های لیزر GentleLase Pro و GentleMax Pro، سیستم DCD با خنک‌کاری آبی داخلی (Water Cooling) ترکیب شده که نیاز به آب دیونیزه (Deionized Water) دارد. این ترکیب باعث عملکرد پایدار دستگاه و افزایش عمر قطعات لیزر می‌شود. در برخی کلینیک‌ها نیز از سیستم هوای سرد (Air Cooling) مانند Zimmer Cryo 6 یا 7 در کنار DCD استفاده می‌شود تا احساس راحتی بیمار بیشتر شود.

کولینگ دستگاه لیزر کندلا

یکی از شناخته‌شده‌ترین سیستم‌های کولینگ در لیزر الکساندرایت، مربوط به دستگاه‌های کندلا است. کولینگ دستگاه Candela Gentle Pro بر پایه‌ی فناوری DCD™ (Dynamic Cooling Device) طراحی شده است. در این سیستم، پیش از هر پالس لیزر مقدار دقیقی از گاز کرایوژن روی سطح پوست اسپری می‌شود تا دمای اپیدرم در چند میلی‌ثانیه کاهش یابد. این کار باعث می‌شود پوست پیش از دریافت انرژی لیزر، خنک و آماده شود و در برابر گرمای شدید محافظت گردد.

مزیت اصلی این فناوری در مقایسه با کولینگ‌های تماسی یا هوایی این است که:

• خنک‌سازی به‌صورت خودکار و هماهنگ با هر پالس لیزر انجام می‌شود.
• نیاز به تماس مستقیم با پوست ندارد، بنابراین بهداشت درمانی بهتر و سرعت کار بالاتر فراهم می‌شود.
• احساس سوزش یا گزش پوست تا حد زیادی کاهش می‌یابد و بیمار تجربه‌ی راحت‌تری دارد.

کولینگ لیزر تیتانیوم

لیزر Soprano Titanium از فناوری پیشرفته‌ی ICE Plus برای خنک‌سازی تماسی و پیوسته استفاده می‌کند. در این سیستم، نوک سفایر خنک که درون هندپیس تعبیه شده، سطح پوست را قبل، حین و بعد از هر پالس به‌طور مداوم خنک نگه می‌دارد. این کار ریسک سوختگی اپیدرم را پایین می‌آورد، درحالی‌که گرما در عمق (محل فولیکول) حفظ می‌شود تا اثر لیزر از بین نرود.

ساز و کار فناوری ICE Plus

• خنک‌سازی تماسی و مداوم
  در فناوری ICE Plus، نوک سفایر خنک که در تماس مستقیم با پوست قرار دارد، به‌صورت مداوم دما را پایین نگه می‌دارد. این خنک‌سازی پیوسته باعث می‌شود پوست در تمام مدت درمان خنک بماند و بیمار احساس سوزش یا حرارت نکند. (منبع: Alma Soprano)
• هماهنگی با روش in-motion (SHR)
  چون خنک‌سازی در طول حرکت هندپیس ادامه دارد، دستگاه می‌تواند با تکنیک SHR یا in-motion روی ناحیه‌ی مورد نظر حرکت کند. این ویژگی باعث می‌شود سطح پوست به‌طور یکنواخت‌تر تحت تابش قرار گیرد و بیمار درمانی راحت‌تر و ایمن‌تر را تجربه کند. (منبع: Alma Lasers)

نقش آب در سیستم کولینگ دستگاه لیزر

تا اینجا با انواع سیستم‌های خنک‌کننده یا همان کولینگ دستگاه لیزر آشنا شدیم، اما پارامتر بسیار مهم دیگری نیز وجود دارد: آب مورد استفاده در واتر کولینگ (Water Cooling System). اگر از آب معمولی یا لوله‌کشی در مخزن واتر کولینگ استفاده شود، به‌دلیل وجود املاح و رسوبات، قطعات داخلی و لیزر سورس دستگاه‌های دایود و الکساندرایت آسیب می‌بینند. بنابراین آبی که در سیستم کولینگ استفاده می‌شود باید:

• فوق خالص (Deionized Water) باشد
• فاقد رسوبات و املاح،
• دارای سختی صفر (۰ μS/cm).

بهترین گزینه در حال حاضر آب دیونیزه درسآب است که تمامی استانداردهای جهانی دستگاه‌های لیزر زیبایی را دارد و از خرابی و هزینه‌های تعمیری جلوگیری می‌کند. برای اطلاعات دقیق‌تر در رابطه با آب مناسب دستگاه لیزر پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی «آب مخصوص دستگاه لیزر» را مطالعه کنید.

جمع‌بندی

انتخاب سیستم خنک‌کننده لیزر مناسب یکی از عوامل کلیدی برای افزایش کیفیت درمان، ایمنی بیمار و دوام دستگاه است. در میان انواع کولینگ، ایر کولینگ لیزر موهای زائد (ACC™) و DCD™ کرایوژن اسپری کولینگ بهترین گزینه‌ها برای کلینیک‌های حرفه‌ای هستند. هرچند قیمت کولینگ لیزر ممکن است بسته به فناوری متفاوت باشد، اما سرمایه‌گذاری در یک سیستم کولینگ باکیفیت، هزینه‌های تعمیر و نارضایتی بیماران را در آینده به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.